Gavsasu by S. V. Ketkar

डॉ. श्रीधर  व्यंकटेश केतकर हा मराठी ज्ञानक्षेत्राचा मानबिंदू  आहे ; मानदंडही  आहे.  का नसावा ?त्यांनी ज्ञानकोशाच्या  तेहतीस खंडांनी  ज्ञानसागराचे  मंथन  करून  महाराष्ट्राच्या  करतालावर अमृताचा नैवेद्य  ठेवला; त्यांनी समाजशास्त्रीय दृष्टीने  मराठी संस्कृती आणि मराठी साहित्य यांचा वेध घेतला : त्यांनी वेलीसारख्या  वेटोळे  घालून  बसलेल्या मराठी  कादंबरीला घनदाट अरण्याचे  रूप  दिले.  "मीच हे सांगितलेपाहिजे " अशा स्वभावाचे  शेजवलकर , श्रीकेक्षी आणि दुर्गाबाई यांना त्यांनी  मोहित  केले  - गावसासू  एनआरआय  यांचा प्रश्न आज ऐरणीवर आला आहे : १९३० सालीच त्याचा वेध घेण्याचा प्रयत्न   डॉ. श्रीधर  व्यंकटेश केतकर  यांनी "गावसासू - परागंदा भारतीयांचे एक सामाजिक दृश्य " या कादंबरीत केले आहे.  केतकरांना विदेशवस्तव्याचा अनुभव होता आणि त्यांच्यापाशी एक व्यासंगनिष्ठ समाजशास्त्रीय दृष्टी होती: मग त्यांची कादंबरी गतकाळातच आजच्या आपल्या सामाजिक वास्तवाचा वेध घेऊ शकली यात आश्चर्य कसले ? मात्र  गावसासू  मिसेस दास आणि तिच्या मुली यांच्याभोवतीच्या स्वैर जीवनाचे चित्रण कितपत वास्तव आहे, या शंकेने वाचक अस्वस्थ होतो खरा ! - डॉ. द. भि. कुलकर्णी